Lees meer over
de eetomgeving

Gemeente Ede gaat de komende tijd in ieder geval de visie herijken op het gebied van gezonde voeding. Van der Beek: “Daar willen we ook meer mensen uit de wijk bij betrekken. En ik denk dat we ook zeker de brede voedselomgeving mee moeten nemen. Rondom Ede wordt immers heel veel voedsel geproduceerd. Willen we bijvoorbeeld naar meer lokaal en dus een duurzamer aanbod?”

Poelman blijft onderzoek doen naar wat de ingangspunten zijn om de voedselomgeving te verbeteren. “We hebben hiervoor ook contact met ander Europese landen om te kijken wat zij doen. In het kader van de regiodeal zijn we nog bezig met het ontwerpen van een virtuele voedselomgeving om te onderzoeken wat er gebeurt als mensen zich daarin bevinden. Waar kijken ze naar, waar reageert het lichaam op en wat doet dit met het hongergevoel? Daar hopen we ook weer meer van te leren!”

Een mooi voorbeeld is de reclame in bushokjes in de gemeente Wageningen. Poelman: “Daarvan bleek uit onderzoek dat een derde voedselreclame was en 73% van die voedselreclame prees ongezonde producten aan.” De gemeente Wageningen onderzoekt nu om te stoppen met reclame in de buitenruimte om zo toe te werken naar een duurzame en gezonde leefomgeving. Van der Beek: “Reclame-inkomsten uit bushokjes en reclamezuilen zijn belangrijk voor een gemeente. Maar je kunt hier dus iets mee. Of het ook echt effect heeft, weten we nog niet, maar je zet hiermee als gemeente wel een stap.” “Inderdaad”, vindt Poelman. “Want je kunt het met zijn allen wel eens zijn dat mensen gezonder moeten gaan eten, maar hoe rijm je dat dan met buitenreclames voor fastfood of frisdrank als je onderweg bent? Als vervolg op deze regiodeal gaan we deze impact nog verder onderzoeken.”

De afgelopen vier jaren zijn in de regio door Wageningen University & Research en de Universiteit Utrecht verschillende onderzoeken naar de voedselomgeving gedaan. Poelman: “Allereerst hebben we onderzocht welke factoren er van invloed zijn op de voedselomgeving in wijk, onderweg, op het werk, in de zorg en in de horeca. Bijvoorbeeld, wie bepaalt wat er te koop is of wat er in de aanbieding is? Hoe komen prijzen tot stand en hoe ontstaan waarden en normen die heersen over wat gezond is?” De verbanden en de complexe samenhang tussen de factoren zijn in beeld gebracht in een systeemkaart per voedselomgeving. Poelman: “De systeemkaarten maken duidelijk dat de voedselomgeving niet te veranderen is door één enkele aanpassing. Maar ze laten ook zien dat er een heleboel knoppen zijn waaraan je moet draaien zodat er dingen veranderen, waardoor uiteindelijk een gezondere omgeving ontstaat. Op basis van deze kaarten zijn acties ontwikkeld die handvatten geven om mee aan de slag te gaan. Niemand kan dit alleen gaan oplossen, maar dit vergt actie van overheid, gemeentes, ondernemers, die allemaal een onderdeel zijn van het systeem.”

Poelman en Van der Beek zijn het eens dat de meeste mensen het idee hebben dat ze weloverwogen kunnen kiezen, soms gezond en soms ongezond. Van der Beek: “Maar als je echt goed kijkt hoe de voedselomgeving eruitziet, dan wordt duidelijk dat het niet in balans is: er is veel meer aanbod van ongezond dan van gezond.” Poelman beaamt dat: “De huidige eetomgeving stimuleert geen gezonde keuzes. Momenteel past 80% van het aanbod en aanbiedingen in supermarkten niet binnen de Schijf van Vijf. In veel horecagelegenheden is dit aandeel hoger, en het aanbod onderweg bij tankstations geeft eenzelfde beeld. Zo’n omgeving ondersteunt gezonde keuzes dus niet. Of stelliger: de omgeving stimuleert nu vooral ongezonde keuzes. En daarmee wil ik niet zeggen dat je nooit een frietje mag eten, maar zo’n omgeving creëert een norm en maakt het lastig iets gezonds te kopen als je het wel zou willen.”

Van der Beek haalt in dat kader een project aan dat de gemeente in een winkelcentrum in Ede heeft uitgevoerd. “Met alle ondernemers zijn we bij elkaar gaan zitten om te kijken hoe het aanbod gezonder kon worden. Er waren veel vooroordelen bij de ondernemers zoals ‘gezonder is veel duurder’ en ‘gezond verkoopt niet’. Maar dat bleek uiteindelijk reuze mee te vallen. Het voordeel was hier dat alle ondernemers meededen, één ondernemer alleen gaat met zoiets niet beginnen.” Van der Beek spreekt duidelijk zijn voorkeur uit voor dit soort acties. “Natuurlijk kunnen we als gemeente ervoor kiezen plekken te creëren zonder bestemming voor voedselaanbieders. Ingrijpen op het gezonde of ongezonde aanbod van bestaande aanbieders is echter heel ingewikkeld. Consumenten willen zelf de keuze kunnen maken en ze willen niet het gevoel hebben dat je hun snackbar wegpest. Wij willen gaan voor méér gezond aanbod, en zoeken met dit soort projecten hoe we dat kunnen doen in samenwerking.”